Anonymous - 2013-01-30, 13:43 Temat postu: Zaopatrzenie ortopedyczne Pielęgnacja kikuta: – kształtowanie jego formy – zapobieganie: obrzękom (leki, opaska uciskowa, opatrunek gipsowy), przykurczom w zachowanych stawach – utrzymanie: pełnego zakresu ruchów, sprawności mięśni – po zaopatrzeniu w protezę – utrzymanie higieny kikuta i leja protezowego. Wg prof. Weissa – protezowanie już na stole operacyjnym – ujęcie kikuta opatrunkiem gipsowym, co przeciwdziała obrzękom, poprawia warunki gojenia, zapobiega przykurczom. Następnie dołącza się konstrukcję rurową protezy ze stopą protezową. Budowa protezy kończyny dolnej: podstawowa budowa to lej i stopa protezowa, reszta zależy od typu protezy, który może być wewnątrz lub zewnątrz – szkieletowy. W protezach zewnątrzszkieletowych elementem nośnym jest ścianka zewnętrzna, nadająca kształt protezie. W protezach wewnątrzszkieletowych konstrukcją nośną jest rura osiowa z lekkiego metalu, łącząca lej ze stopą. Rura ta może być zaopatrzona w mechanizm stawu kolanowego lub biodrowego. Protezy stopy. Odjęcie palców z pozostawieniem głów kości śródstopia nie zaburza statyki, ale może wpływać na osłabienie propulsji szczególnie przy przyspieszaniu kroku, bieganiu, skokach. Protezowanie polaga na wytworzeniu substytutu propulsji przez wzmocnienie podeszwy buta pasmem blachy stalowej. Amputacje w obrębie śródstopia zaburzają statykę stopy pozbawiając ją przednich punktów podparcia. Stopa ma tendencję do ustawienia szpotawego, a przy bliższych amputacjach – w stawie Choparta również do końskiego. Protezowanie – wkładka supinująca, utrzymująca tylny łuk sklepienia podłużnego stopy oraz metalowe wzmocnienie podeszwy buta. W zależności od długości kikuta uzupełnienie protezowe może być wbudowane w normalnym bucie, lub stosuje się tzw. mobilizator czyli protezę stopy z cholewką obejmującą kikut i obwodową część podudzia, wzmocniony metalową podeszwą i przytrzymaniem pięty. Całkowita amputacja stopy – wg Syme'a – lekko kolbowaty kikut nadający się do bezpośredniego obciążenia. Kikut umieszcza się w leju, a sztuczna stopa poprawia warunki propulsji i wyrównuje powstały skrót kończyny. Protezy podudzia Proteza goleni = stopa protezowa + część goleniowa Stopa protezowa może być ze stawem skokowym jednoosiowym lub elastyczna bez stawu skokowego. Ze stawem skokowym: – bierne ruchy zgięcia podeszwowego i grzbietowego – amortyzacja wstrząsów – ułatwia odepchnięcie się od podłoża – wady: ciężka i niekosmetyczna. Elastyczna stopa protezowa bez stawu skokowego: – większe walory kosmetyczne – ugięcie przedniego odcinka pod naciskiem masy ciała, co zastępuje naturalne zgięcie grzbietowe palców. Najczęściej stosowany typ protezy goleni: PTB – patellar tendon bearing, gdyż głównym polem podparcia kikuta jest okolica więzadła właściwego rzepki. Taka proteza nie ma stawu skokowego. Utrzymywanie protezy na kikucie – zapobieganie zsuwaniu się: 1) pełnokontaktowe dopasowanie leja w przypadku długiego, dobrze umięśnionego kikuta 2) wykorzystanie budowy anatomicznej nasady dalszej uda do mocowania leja: – stosowany w protezach PTB pasek nadkłykciowy obejmujący okrężnie udo – modyfikacja leja PTB – lej KBM: podwyższone górne boczne krawędzie leja i uniemożliwienie zsuwania się protezy z kikuta za pomocą klina gumowego wsuwanego między kłykieć przyśrodkowy kości udowej, a ścianę przyśrodkową leja – modyfikacja Fajala – lej PTS: podwyższenie przedniej i bocznych krawędzi leja powyrzej krawędzi górnej rzepki i domodelowanie ich do kłykci kości udowej – w protezach starego typu: tulejka udowa z szynami bocznymi. Niekorzystne zjawiska w płaszczyźnie strzałkowej (protezy podudziowe): 1. Nadmierne wykorzystywanie zgięcia podeszwowego stopy na początku fazy podparcia – niedostateczne zgięcie lub przeprost w stawie kolanowym. 2. Niedostateczne wykorzystanie zgięcia podeszwowego stopy na początku fazy podparcia – nadmierne zgięcie w stawie kolanowym. 3. Niedostateczne działanie dźwigni stopy w drugiej połowie fazy podparcia powoduje zbyt szybkie zgięcie w stawie kolanowym. 4. Zwiększony opór dźwigni stopy protezowej – zwiększone uczucie nacisku na przednią powierzchnię kikuta w drugiej połowie fazy podporu i opóźnione przetaczenie stopy. Zjawiska w płaszczyźnie czołowej: 1. Przechylanie się goleni protezy na zewnątrz – niedostosowanie leja do szpotawości kikuta lub nadmierne przesunięcie goleni na zewnątrz nad stopą protezową. 2. Koślawe ustawienie goleni protezowej – niedostosowanie leja do koślawości kikuta lub przyśrodkowe przesunięcie goleni protezy. Zaopatrzenie protezowe kikuta uda. Proteza uda składa się z dopasowanego do kikuta leja, mechanizmu stawu kolanowego, goleni i stopy. Lej udowy jest sztywny, wykonany z laminatu żywicowego lub z drewna. Guz kulszowy powinien spoczywać na półeczce siedzeniowej, ukształtowanej na przyśrodkowym odcinku tylnej krawędzi leja. Przeciwległa półeczce część ściany przedniej jest wpuklona do światła leja, by wywierając ucisk na przednio-przyśrodkową część uda stabilizować guz kulszowy na półeczce siedzeniowej. W przednio-przyśrodkowym narożniku górnych krawędzi leja uwzględniony jest kanał dla ścięgna mięśnia przywodziciela długiego, a na krawędzi górnej bocznej – zagłębienie dla krętarza większego. W ścianie przedniej i tylnej są odpowiednie zagłębienia dla mięśnia pośladkowego średniego i mięśnia prostego uda by zapewnić im swobodę napinania. Podstawą stabilności i wygody kikuta jest zachowanie odpowiedniego wymiaru wewnętrznego leja. W płaszczyźnie strzałkowej wymiar ten musi odpowiadać odległości guza kulszowego od przedniej powierzchni ścięgien przywodzicieli uda. W płaszczyźnie czołowej wymiar leja powinien odpowiadać odległości krocza od zewnętrznej powierzchni kości udowej w okolicy podkrętarzowej. Stabilizacja miednicy Dla stabilizacji miednicy konieczne jest dobre ustabilizowanie kikuta w leju protezy, który nadaje mu ustawienie przywiedzione – co pozwala wykorzystać siłę mięśni odwodzicieli do poprzecznego ustabilizowania miednicy. Gdy proteza jest prawidłowo ustawiona – linia przebiegająca przez środek pięty i środek stawu kolanowego protezy przebiega również przez guz kulszowy. Stabilizacja protezy uda w obciążeniu Konieczne jest bierne zablokowanie zgięcia grzbietowego stopy (lub brak stawu skokowego) i zachowana funkcja mięśnia pośladkowego wielkiego. Wtedy punktem obrotu w fazie podporu staje się oś poprzeczna stopy, co odpowiada stawom śródstopno - paliczkowym w warunkach naturalnych. Linia łącząca ten punkt ze stawem biodrowym kikuta stanowi oś mechaniczną protezy. Oś obrotu stawu kolanowego leży poza tą linią mechaniczną, co umożliwia bierne zablokowanie stawu kolanowego pod obciążeniem. Wspomaganie biernej stabilizacji – przesunięcie linii mechanicznej (osi obciążenia) do przodu od osi obrotu stawu kolanowego. Innym sposobem jest zastosowanie blokady kolana działającej przy obciążeniu. Lej podciśnieniowy Wady – ryzyko przekrwienia niepodpartych tkanek na końcu kikuta Zalety – brak konieczności dodatkowego zawieszenia leja Lej podciśnieniowy musi być dokładnie dopasowany do powierzchni kikuta, z pozostawieniem komory między końcem kikuta, a dnem leja. Na dnie komory znajduje się otwór zamknięty wentylem jednokierunkowym. Niektóre kikuty wymagają dodatkowych zawieszeń na talii lub miednicy. Najpopularniejszym rodzajem zawieszenia protezy uda jest pas śląski, zamocowany na leju protezy i obejmujący okrężnie miednicę. W przypadku krótkiego kikuta stosuje się pas taliowy typu kalifornijskiego lub szyny biodrowe z pasem biodrowym. Osoby nie znoszące ucisku pasa muszą korzystać z zawieszenia szelkowego lub kamizelkowego. Zaopatrzenie protezowe po całkowitej amputacji kończyny dolnej Dotyczy to amputacji przezkrętarzowej uda lub amputacji w stawie biodrowym. Powszechnie stosuje się protezę kanadyjską – typ protezy dynamicznej. Posiada ona wolny staw biodrowy i kolanowy, a dzięki odpowiedniemu rozmieszczeniu osi tych stawów w stosunku do osi mechanicznej protezy (staw biodrowy do przodu od osi, kolanowy do tyłu) – jest ona stabilna przy pełnym obciążeniu. Siłę dynamiczną zapoczątkowującą wymach protezy w przód w pozycji zakrocznej stwarza elastyczny zderzak lub wyrzutnia sprężynowa umieszczona za osią stawu biodrowego, na szczycie uda protezy. Długość kroku oraz dynamika wymachu goleni kontrolowane są przez taśmę gumową, rozpiętą między koszem biodrowym, a golenią protezy. Przymiotnik „kanadyjska” odnosi się wyłącznie do protezy skorupowej. Proteza ta składa się z kosza biodrowego wykonanego z żywicy epoksydowej lub ze skóry. Część sztywna obejmuje talerz biodrowy po stronie amputowanej, część miękka – stronę przeciwną. Dno kosza w okolicy oparcia guza kulszowego powinno być miękko wyścielone. Kosz zamyka się z przodu paskami. Tradycyjna proteza posiada przegub biodrowy z regulacją i zderzakiem. Elementy uda i goleni są wykonane z tworzywa sztucznego. Elastyczna taśma kontroluje przegub biodrowy i kolanowy. Źródło: fizjoterapeuty.pl |
||||||
